Πολλοί υποστηρίζουν πως κάποια συμβάντα είναι τόσο καθοριστικά, σε σημείο που αφενός αλλάζουν την ενδεχόμενη πορεία μας και αφετέρου εμάς τους ίδιους. Δυστυχώς ή ευτυχώς δεν πιστεύω σε αυτό το δισυπόστατο των στιγμών. Δεν θεωρώ πως απλά και μόνο η ύπαρξη κάποιων γεγονότων δύναται να αλλάξει τόσο ανεπανόρθωτα την ροή μιας ολόκληρης ζωής. Οι πράξεις και αντιδράσεις μας επί οποίου θέματος είναι αμαλγάματα εσωτερικών ζυμώσεων, οι οποίες συντρεχουσών και άλλων προϋποθέσεων, βρίσκουν την κατάλληλη ευκαιρία να εξωτερικευτούν. Αν αυτός είναι ο κανόνας, τότε σίγουρα κάπου παραπέρα κείται και η εξαίρεσή του.
Κατά πάσα πιθανότητα, για μένα αυτή η εξαίρεση συνέβη το περασμένο καλοκαίρι. Όταν και πήρα, δηλαδή, την απόφαση να συμμετάσχω σε ένα εθελοντικό πρόγραμμα στη γείτονα Ιταλία. Σίγουρα τελειώνοντας το πρώτο έτος στο πανεπιστήμιο και μετά από μια κουραστική εξεταστική, το τελευταίο πράγμα που φανταζόμουν ότι θα έκανα το καλοκαίρι ήταν εθελοντισμός στο εξωτερικό. Παρ’ όλα αυτά ήθελα να αποδείξω στον καθένα, και προπάντων στον εαυτό μου, αυτό που μέχρι τότε μου φαινόταν αδιανόητο: να τα βγάλω πέρα μόνη μου σε ένα άγνωστο περιβάλλον. Και αυτό έκανα.
Η δουλειά μου βρισκόταν στο κέντρο του βορεινού Τρέντο, εκεί που η Ιταλία ξεχνά για λίγο το μεσογειακό ταπεραμέντο της και χάνεται σε πιο γοτθικές παραδόσεις, όπου και θα εκτελούσα χρέη δασκάλας Αγγλικών σε παιδιά από οικογένειες μεταναστών στην Ιταλία.
«Είναι παιδιά από οικογένειες με κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Εδώ τους παρέχουμε τη δυνατότητα να κάνουν πολλά διαφορετικά πράγματα δίνοντάς τους όσα περισσότερα ερεθίσματα μπορούμε» μου εξήγησε η Φραντζέσκα, υπεύθυνη του θερινού σχολείου, σε πολύ σπαστά Αγγλικά. «Α, και τα περισσότερα παιδιά δε μιλούν Αγγλικά, επομένως για αρχή θα είσαι με τα δύο – τρία που ξέρουν και έπειτα βλέπουμε» συνέχισε ατάραχη. Θυμάμαι εκείνη τη στιγμή να χάνω τη γη κάτω από τα πόδια μου. Υποτίθεται πως είχα έρθει για αυτόν ακριβώς το σκοπό: να τα μάθω Αγγλικά. Αν δεν έκανα αυτό ποιος ο λόγος της παρουσίας μου εκεί; Δε μου πήρε, ωστόσο, καιρό να καταλάβω πόσο ελάσσων ήταν αυτή η λεπτομέρεια. Πως, τελικά, η εκμάθηση μιας γλώσσας έρχεται σε δεύτερη μοίρα και το προβάδισμα κερδίζει η δημιουργία αξέχαστων αναμνήσεων.
Ακολούθησαν οι τέσσερις πιο γεμάτες εβδομάδες της ζωής μου. Ράφτινγκ στις ιταλικές Άλπεις, sup – surfing στη λίμνη San Cristoforo, επισκέψεις σε «ιπτάμενα πάρκα» χωμένα κάπου στις ιταλικές βουνοκορφές, ταξίδια με το τραίνο και φυσικά άπειρες παρτίδες memo card στην αίθουσα του σχολείου. Προς επιβεβαίωση, μάλιστα, του γνωστού «όποια πέτρα και αν σηκώσεις, Έλληνα θα βρεις από κάτω» και προς μεγάλη προσωπική ανακούφιση, γνώρισα δύο Ελληνίδες εθελόντριες που ταξίδεψαν με παρόμοια προγράμματα στην ίδια πόλη. Έτσι, σε όλα τα παραπάνω ήρθαν να προστεθούν και οι σαββατιάτικες αποδράσεις σε πόλεις όπως η Βερόνα, με τους πιο πολυπολιτισμικούς συνδυασμούς παρέας (Έλληνες, Ιταλοί, Αιγύπτιοι και Αμερικάνοι).
Ίσως το πιο δύσκολο κατόρθωμα ήταν να κερδίσω την εμπιστοσύνη των παιδιών. Η επικοινωνία φαινόταν αρχικά εμπόδιο ανίκητο, και για εμένα και για εκείνα. Νωρίς, όμως, αμφότερες οι πλευρές συνειδητοποιήσαμε πως η επικοίνωνια δεν κρύβεται στις λέξεις αλλά τις πράξεις. Πλέον μαθαίναμε να καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλο με ένα νεύμα, ή όταν τα βλέμματα δεν ήταν και τόσο λειτουργικά, τα παιδιά με τραβούσαν από το χέρι πηγαίνοντας με εκεί που ήθελαν.
Από τις πιο ωραίες αναμνήσεις ήταν τα «εξ-ιταλισμένα» ευχαριστώ που άκουγα όποτε τους βοηθούσα ή προσφερόμουν να παίξω μαζί τους στα επιτραπέζια, όταν τους εξηγούσα τη διαφορά ανάμεσα στα μετρήσιμα και τα μη μετρήσιμα της Αγγλικής ή άκουγα τις ιστορίες τους με τόσο ζήλο, και απαντούσα με μονολεκτικά Ιταλικά, σε σημείο να πιστεύουν ότι καταλαβαίνω τη γλώσσα τους. Ακόμα ακόμα, τα φωναχτά «guarda» τους για να δω τις φοβερές βουτιές στην πισίνα, τις αγκαλιές τους και τα ανέκδοτα που μόνοι μας εφευρίσκαμε σε μίσα Ιταλικά, μισά Αγγλικά, μισά Ελληνικά και ξεκαρδιζόμασταν.
Ξέρω ότι πιθανότατα όλο και κάποιος θα τους είχε βοηθήσει όταν είχαν χτυπήσει ή θα έπαιζε και θα αστειευόταν μαζί τους, ή θα άκουγε τις ιστορίες τους ακόμα και αν δεν ήμουν εγώ εκεί. Και σίγουρα οι παρέες μου θα σεργιάνιζαν τα σοκάκια της Βερόνα χωρίς εμένα ή με κάποιον άλλο. Ουδείς αναντικατάστατος λένε. Το ερώτημα, όμως, «ποιος θα ήταν εκεί αντί για μένα» είναι ανούσιο και επιδέχεται πολλαπλές απαντήσεις. Το θέμα είναι ότι εγώ ήμουν εκεί τελικά. Ότι προσπάθησα να ωφεληθώ και να ωφελήσω, αν μη τι άλλο να κάνω κάτι περισσότερο δημιουργικό από το να απολαμβάνω «σιέστες» στις ελληνικές παραλίες (όχι ότι και αυτές δεν έχουν την ομορφιά τους). Και πιστεύω πως το κατάφερα. Ή έτσι τουλάχιστον μου μαρτύρησαν τα βουρκωμένα μάτια του καλού μου φίλου Αλβίζε την τελευταία μέρα στο σχολείο, πριν γυρίσω σπίτι μου «a Grecia».
Έχει επικρατήσει να συνδέουμε τον εθελοντισμό με αλτρουιστικά ιδεώδη και να ανάγουμε τα κίνητρα των εθελοντών σε κάτι παραπάνω από ανιδιοτελή. Η διαπίστωση δε συνεπάγεται κάτι το μεμπτό, εξηγεί ωστόσο πολλά. Το συνεχές πάθος όλων εκείνων που ταξιδεύουν στα πιο μη προνομιούχα μέρη του πλανήτη απλώς και μόνο για να απλώσουν μια χείρα βοηθείας σε ανθρώπους χτυπημένους από τη μοίρα. Ή εκείνων που στερούνται χρόνο με τις οικογένειες τους για να δώσουν το παρόν εκεί που οι περισσότεροι «λάμπουν» δια της απουσίας τους. Ή ακόμα ακόμα την αποφασιστικότητα εκείνων που απαρνήθηκαν ένα μέλλον προδιαγεγραμμένο τραβώντας για ορίζοντες περισσότερο αβέβαιους.
Δεν έχει σημασία αν είσαι ο χειρότερος άνθρωπος στον κόσμο. Δεν έχει σημασία πόσα σφάλματα έχεις κάνει στο παρελθόν σου. Το καλό, άλλωστε με τον εθελοντισμό, είναι ότι ποτέ οι αποδέκτες της βοήθειάς σου δε θα γυρίσουν να σε κατακρίνουν. Το μόνο που μετράει είναι ότι βελτιώνοντας τη ζωή κάποιου, νοηματοδοτείς τη δική σου. Και αυτός, τουλάχιστον για μένα, είναι ο απώτερος λόγος της εθελοντικής δράσης. Ευεργετικός για τους άλλους μα και εξαιρετικά λυτρωτικός για όσους ασχολούνται με αυτή.
Και κάτι ακόμα. Ο εθελοντισμός δε βρίσκεται μόνο στις πιο δύσβατες γωνιές της Αφρικής (μην περιμένει, λοιπόν, κανείς πως στην πρώτη του εθελοντική εμπειρία θα διανέμει τρόφιμα στους απόρους της Σιέρα Λεόνε). Είναι παντού. Δε σώζει μόνο ζωές αλλά τις αλλάζει, τις βελτιώνει και ενίοτε τις δίνει μια καινούργια τροπή.
Ο Αριστοτέλης στα έργα του ψάχνει για την τελείωση της ανθρώπινης υπόστασης. Θεωρώ πως ο εθελοντισμός είναι από τους λίγους, ίσως και ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο μπορεί κανείς να εκπληρώσει τη δική του «αποστολή», την πεμπτουσία της ανθρώπινης ύπαρξης του. Δεν απαιτούνται γνώσεις πυρηνικής φυσικής ούτε ικανότητες δεινού ρήτορα. Το μόνο που χρειάζεται είναι τόσες πολλές δόσεις ιδιοτέλειας όσες και ανθρωπιάς. Και φυσικά πολλή θέληση!
Γράφει η Σοφία Τελωνάκη
Connect with us