Ιταλός υποψήφιος διδάκτορας εκφράζεται για την Αθήνα

Ο Ιταλός υποψήφιος διδάκτορας Mattia Della Rocca, έπειτα από μια πρόσφατη επίσκεψή του στην χώρα μας, θέλησε να εκφράσει τα προσωπικά του βιώματα για την Αθήνα, τους ανθρώπους της, αλλά και τη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, γράφοντας το ακόλουθο κείμενο στην ιστοσελίδα του.

Το κέιμενο μετέφρασε ο Γιάννης Χριστιανίδης, διευθυντής του Τμήματος Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης (Μ.Ι.Θ.Ε.) του ΕΚΠΑ, με τη βοήθεια μιας συνεργάτιδός του επιθυμώντας έτσι να μοιραστεί με τον υπόλοιπο κόσμο και κυρίως τους φοιτητές, τις απόψεις του Ιταλού καθηγητή.

[Ημερολόγιο από την Ελλάδα] Ημέρες 2 και 3 – Τα υπέρ και τα κατά του να περπατάς στην πόλη.

Εάν και όταν αποφασίσετε να περάσετε λίγο χρόνο στην Αθήνα, μη πάρετε τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Όχι γιατί δεν δουλεύουν, κάθε άλλο: από πολλές απόψεις η ποιότητα και η αποδοτικότητα των τριών γραμμών του μετρό είναι υψηλή (κυρίως αν κάνετε τη σύγκριση με τη Ρώμη). Ο πραγματικός λόγος για τον οποίο πρέπει να περπατήσετε είναι η ίδια η πόλη. Η πραγματική Αθήνα και οι Αθηναίοι –όπως σε κάθε μητρόπολη που διατηρεί την αξιοπρέπειά της– βρίσκονται μακριά από τις τουριστικές περιοχές. Δεν κρύβονται πουθενά, αλλά αράζουν στις καφετέριες στις γωνιές των δρόμων, τους αισθάνεσαι από τα γκραφίτι στους τοίχους και τις προκηρύξεις που είναι κολλημένες παντού, αποκαλύπτονται στις συνεχείς πορείες στους δρόμους της πρωτεύουσας.

Αυτές τις δύο μέρες, ουσιαστικά, περπάτησα. Πολύ, αν και δεν έχω ακόμα βγει από του Ζωγράφου, τη συνοικία στην οποία έπιασα σπίτι, και από το campus του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το τελευταίο, παρεμπιπτόντως, είναι τεράστιο κατά ένα τρόπο που δύσκολα μπορεί να φανταστεί ένας Ιταλός — ακόμα και κάποιος, όπως εγώ, που είναι συνηθισμένος στους μεγάλους χώρους του Tor Vergata ή στο μοντέλο του “εκτεταμένου πανεπιστημίου” της Πίζας.

Έχοντας αποφασίσει να μετακινούμαι με τα πόδια (και κυρίως παίρνοντας λάθος δρόμο), είχα την ευκαιρία να διασχίσω όλο το campus. Ανακάλυψα ότι φοιτήτριες και φοιτητές έχουν ακόμα τη θέληση να ζωντανέψουν μια διαδήλωση στην οποία συμμετέχουν πάνω από 5000 άτομα, για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στις ρεβιζιονιστικές δηλώσεις ενός υπουργού. Ανακάλυψα ότι οι Αθηναίοι –κατά τρόπο αναμφισβήτητα παρόμοιο με αυτόν των κατοίκων της Ρώμης– μιλούν Αγγλικά που βασίζονται στην αναγνώριση μιας μοναδικής λέξης ανάμεσα σε όλες αυτές που τους λέτε, από την οποία και συνάγουν την απάντηση (συχνά λανθασμένη) για τις πληροφορίες που ζητάτε. Ανακάλυψα –αφού ρώτησα πού βρίσκεται το Τμήμα Φιλοσοφίας και Ιστορίας της Επιστήμης και αφού πήρα μια απάντηση σχετική με τη μοναδική λέξη που είχε καταλάβει ο συνομιλητής μου, δηλαδή με τη λέξη “φιλοσοφία”– ότι η Φιλοσοφική Σχολή είναι ένα κτήριο δώδεκα ορόφων, σοβιετικής αρχιτεκτονικής, με τη ζωτικότητα ενός παρισινού προαστίου και τον πνευματικό δυναμισμό του ιταλικού ’68. Ανακάλυψα επίσης ότι το Τμήμα της Φιλοσοφίας και το Τμήμα της Φιλοσοφίας και Ιστορίας της Επιστήμης απέχουν 4 χιλιόμετρα με τα πόδια, αλλά μέσα σε ένα φυσικό πάρκο τεράστιο και θαυμάσιο. Ανακάλυψα ότι αν ζητήσεις πληροφορίες από κάποιον Έλληνα και δεν ξέρει να σου απαντήσει, τότε θα σταματήσει όσα άτομα μπορεί –πεζούς, σε scooter ή σε μηχανή– αν και δεν θα καταφέρνουν να σου δώσουν τη σωστή πληροφορία.

Και ύστερα, μετά από τρεις ώρες περπάτημα, έφτασα στο ΜΙΘΕ.

Τρία κτήρια όλα κι όλα, λίγες εκατοντάδες μέτρα το ένα από το άλλο, ακριβώς στην κύρια είσοδο του campus: γραφεία, βιβλιοθήκη, αίθουσες διδασκαλίας. Όταν χτύπησα την πόρτα της Γραμματείας και συστήθηκα, με υποδέχτηκαν με μια ζεστασιά που είναι δύσκολο να φανταστείς αν έχεις την εμπειρία του ιταλικού τρόπου υποδοχής κατά τις συνδιαλλαγές σου με τις διοικητικές υπηρεσίες. Δύο λεπτά και είχα στα χέρια μου τα κλειδιά του γραφείου, τον κωδικό του ίντερνετ και –συνοδευόμενος από τρεις κυρίες που απολογούνταν για τα άσχημα Αγγλικά τους και μου ζητούσαν αν μπορώ να μιλήσω μαζί τους Γαλλικά– νάμαι μπροστά στην πόρτα του Διευθυντή, Γιάννη Χριστιανίδη.

“I think we share a general opinion on what’s going on”. Αρκεί αυτή η φράση για να περικλείσει το νόημα της συζήτησής μας. Ήταν ωραίο που ανταλλάξαμε αμέσως απόψεις επιστημονικές, κοινωνικές και πολιτικές με τον καθηγητή Χριστιανίδη (ο οποίος είχε στη βιβλιοθήκη το βιβλίο Forgotten Revolution του Lucio Russo, καθηγητή στο Tor Vergata, της Ιστορίας των Μαθηματικών, κλάδου που τους συνδέει). Κυρίως όμως ήταν ωραίο που μπορέσαμε, περπατώντας στο μέρος του campus που φιλοξενεί το Τμήμα, να διηγηθούμε την ιστορία μιας ομάδας φιλοσόφων και ιστορικών της επιστήμης (στους οποίους αργότερα προστέθηκαν οι γνωσιακοί επιστήμονες), οι οποίοι από το 1993 φέρνουν στο προσκήνιο μια κοινή πορεία διδακτικής και έρευνας που βασίζεται στην ιδέα μιας κριτικής επιστήμης.

Σίγουρα, είναι αλήθεια ότι η κρίση έχει μπλοκάρει σε μεγάλο βαθμό τις επιχορηγήσεις στην Ελλάδα, κατά τέτοιο τρόπο που μπορεί να φανεί παράλογος ακόμα και σε εμάς που είμαστε συνηθισμένοι σε περικοπές επί περικοπών (ακόμα και τώρα που ενώ η κυβέρνηση-μαριονέτα του Matteo Renzi ανακοινώνει αυξήσεις στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, συνεχίζει τις περικοπές). Εδώ όμως, παρόλα αυτά, συνεχίζει να αντέχει κάτι που φτιάχτηκε με δύναμη και σταθερότητα τα τελευταία είκοσι χρόνια. Έτσι, όταν μπήκα στη Βιβλιοθήκη με τον Καθηγητή Χριστιανίδη, στην ερώτησή μου “ποιος είναι ο τομέας της ιστορίας της επιστήμης;”, έμεινα κατάπληκτος με την απάντηση “όλη!”. Δύο όροφοι περιοδικών και εκδόσεων, ελληνικών και διεθνών. Στάσιμων από τη στιγμή που εγκαθιδρύθηκε η οικονομική δικτατορία των Βρυξελλών — που αποτελεί ταίρι με τις πολιτικές του αχαλίνωτου κέρδους των μεγάλων ακαδημαϊκών εκδοτικών οίκων, μα ακόμα πλούσιων. Ένας θησαυρός γνώσης πάνω σε χαρτί, που συναθροίζει αρχαία κείμενα και περιοδικά του 21ου αιώνα, χωρίς διακοπή της συνέχειας. Με εξέπληξε επίσης πολύ το αυτόχθονο (αλλά διεθνούς απήχησης ) project της ψηφιοποίησης επιστημονικών κειμένων της αρχαίας Ελλάδας, ένα έργο των digital humanities με κίνητρο, όπως λέει ο Χριστιανίδης, “την ανάγκη που έχει ο κόσμος να μελετήσει την αρχαία γνώση και να το κάνει δωρεάν”.

Γύρισα στο σπίτι με μια περίεργη αίσθηση, αλλά μεγάλης ευτυχίας. Στην πραγματικότητα, με πολλά πράγματα για να σκεφθώ. Όχι τελευταίο, το γεγονός ότι ανακάλυψα πως το Τμήμα απέχει από το σπίτι μου περίπου ένα τέταρτο με τα πόδια, αν ξέρεις τον δρόμο. Βέβαια εδώ δεν υπεισέρχονται καθόλου η Ελλάδα και το πανεπιστήμιό της. Εγώ είμαι ο βλάκας — αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία.