Κάθε φορά που ο καιρός ζυγώνει, τα στυλό παίρνουν φωτιά και το κουσκούς για τις Πανελλήνιες αρχίζει, δυο πράγματα κινούν το ενδιαφέρον μου. Τα όσα μπορεί να χάσει κανείς σε αυτό τον ανταγωνισμό και η αλλοτρίωση της αριστείας.
Η αριστεία συχνά αποτελεί το άλλοθι των κοινωνικά περιθωριοποιημένων απέναντι στην ευρέως αποδεχτή εφηβική κουλτούρα της δηθενιάς. Εάν δεν είσαι ο famous, ποζεροποιημένος, ζηλευτός τύπος που όλοι μας λίγο ή πολύ φάγαμε στην μάπα στα σχολικά μας χρόνια, τότε ίσως οι αριθμοί μπορούν να σου προσφέρουν την αναγνώριση. Αυτό το σύστημα μου μοιάζει ένα κυνήγι εντυπώσεων. (και δεν κάνω κρεμαστάρι κανένα σαΐνι ή άριστο). Εάν η βαθμολογική αριστεία συμπίπτει με τα θέλω και τα όνειρα σου, τότε η κορυφή είναι μονόδρομος. Go for it. Όμως αλήθεια πόσοι έχουνε πέσει μέσα στην παπάτζα αυτή της αναγνώρισης; Πόσοι ξέχασαν μέσα σε μια διετία το πάθος τους για χάρη μερικών ψηφίων; Κι αν οι αριθμητικές κορυφές σε αφήνουν παγερά αδιάφορο; Εάν εκστασιάζεσαι ή απλά ικανοποιείσαι μυρίζοντας τις μπογιές, κόβοντας τούφες, τρέχοντας, γράφοντας και κάνοντας κάτι που -τέλος πάντων- δεν είναι καρφιτσωμένο στην λίστα των αριστούχων; Τότε τι; Θα τα κάνεις όλα στην άκρη για ένα αναθεματισμένο θεαθήναι; Γιατί όταν οι Κασσάνδρες των κοινωνικών μικροτήτων παρλάρουν μέσα στο αφτί σου, όταν η βαθμοθηρία γίνεται σκοπός (και τα τελευταία χρόνια αυτοσκοπός) ξαφνικά το πάθος σου μοιάζει πολύ λίγο. Λες, «κι αν έχουν δίκιο;», «κι αν αποτύχω;» «Κι αν απογοητεύσω;». Και κάπως έτσι ενδίδεις. Μπαίνεις στους ρυθμούς ενός φρενήρη κανιβαλισμού. Και η κορυφή γίνεται πολύ γλυκιά για τους παλιούς σου πόθους, για το άρωμα της μπογιάς και του νέφτι, το ψαλίδι, και το τρέξιμο.
Και ο αγώνας είναι αν μη τι άλλο άνισος. Για πολλούς βέβαια, για τους περισσότερους, μεταξύ των και εγώ, ήταν προσεγγίσιμος. Όμως ό,τι και να πούμε, όπως και να το φέρουμε, μια εκπαίδευση που μπορεί να ζυγιστεί σε χαρτονομίσματα απέχει έτη φωτός από την «Δωρεάν παιδεία». Πρόκειται για μια μπίζνα καταστημάτων παροχής βαθμών. Αυτό και τίποτα παραπάνω. Μια παιδεία που διαβαθμίζεται αξιακά με βάση τον οικονομικό παράγοντα, λόγω της ελλιπούς της ποιότητας.
Μια ανατομία της αλλοτριωμένης παιδείας και της τραγικής διαδικασίας των Πανελληνίων θα είχε ως εξής: Η αξιολογική κρίση των γνωστικών ικανοτήτων γίνεται σε συνάρτηση με την αξιολογική κρίση της πλειοψηφίας των μαθητών επί των διαθέσιμων σχολών επιλογής. Που σημαίνει ακριβώς ότι αυτό που η μαθητική φωνή ορίζει ως περισσότερο αρεστό τίθεται αυτομάτως βαθμολογικά στην κορυφή. Το σκεπτικό τώρα αυτό σε συνδυασμό με τα προσφερόμενα όπλα της παραπαιδείας που μπορούν να έχουν οι μαθητές (Φροντιστήρια, ιδιαίτερα κλπ.), και σε συνδυασμό με μια ξεκάθαρα στερεοτυπική προσέγγιση της αριστείας από γονείς αλλά και καθηγητές (και ιδιαίτερα φροντιστηριακούς καθηγητές, εκεί όπου όπως είναι λογικό, όσο αυξάνεται η λίστα των επιτυχόντων, αυξάνεται και η δεδομένη επιτυχία του φροντιστηρίου), διαμορφώνουν μια αριστεία που πηγάζει όχι από την αγάπη για μόρφωση, ή από την πολύχρονη σχέση με το γνωστικό αντικείμενο, αλλά μια αριστεία που εξαρτάται από ένα τρίπτυχο που οδηγεί στην αλλοτρίωση της. α) Μηχανιστικότητα (που ισούται με παντελή έλλειψη αγαπητικής σχέσης μεταξύ γνωστικού αντικειμένου και μαθητή) β) κοινωνικές επιταγές (στερεότυπα, κοινωνικές συνθήκες, δυνατότητες μετέπειτα επένδυσης της αριστείας) γ) δυνατότητα οικονομικής αξιοποίησης της αριστείας (μέσω της παραπαιδείας). Αυτό είναι το οικοδόμημα της παιδείας μας.
Πρωταθλητισμός λοιπόν με τα όλα του. Με τις οικονομικές του ντόπες, με τις κακοπροαίρετες ιαχές και το κουσκούς της χασούρας και της αποτυχίας, όμως με έπαθλο αμφιλεγόμενο και εν πολλοίς άγνωστο. Σε μια αγορά εργασίας που παίζεις ζάρια, όταν το κάθε τι είναι αβέβαιο, μοναδική συνταγή επιτυχίας είναι η προσήλωση σε αυτό που σε γεμίζει. Και επειδή ο βατήρας της βαθμολογικής έκρηξης είναι εκεί και σε περιμένει χρόνια τώρα, από τότε που ως εκκολαπτόμενος βαθμοθήρας παπαγάλιζες, όπως και εγώ, όπως και όλοι μας, δεν σημαίνει ότι η βαθμολογική πρωτιά είναι η λύτρωση. Την μεγαλύτερη παιδαγωγική ικανοποίηση την κέρδισα μέσα στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς, ή με δασκάλους που ξεστρατούσαν από τα τυποποιημένα εντός ύλης «διδάγματα» και έχτιζαν διαλόγους για ήθη και αξίες έτσι που η συμμετοχή σου σε αυτούς ήταν επιθυμία και όχι αγγαρεία. Αυτή η παιδεία, η μικρή και η εύθραυστη μου έμεινε. Και όχι ένας αρρωστημένος πρωταθλητισμός, ψυχοφθόρος και στείρος.
Κλείνοντας, τα λόγια αυτά του Κ. Καστοριάδη συμπυκνώνουν την εκλιπούσα αναγκαιότητα στην σημερινή εν Ελλάδι εκπαίδευση. Είθε οι λέξεις του να γίνουν η ίαση από την ματαιοδοξία μας.
“Για να υπάρξει πραγματική εκπαίδευση με την αυστηρή έννοια του όρου υπάρχει μια βασική προϋπόθεση: είναι ότι αυτή η εκπαιδευτική διαδικασία γίνεται αντικείμενο επένδυσης και πάθους και από τους εκπαιδευτές και από τους εκπαιδευόμενους και, για να το πω καθαρά, ότι ΑΝ δεν υπάρχει έρωτας μες στην εκπαίδευση δεν υπάρχει εκπαίδευση! Εάν κάποιος κάτι μαθαίνει μέσα στο σχολείο είναι διότι, διαδοχικά, έναν καθηγητή σε κάποια τάξη – και στο πανεπιστήμιο ακόμη – τον ερωτεύεται και τον ερωτεύεται διότι βλέπει ότι αυτός ο ίδιος ο καθηγητής είναι ερωτευμένος με αυτό που διδάσκει. Λοιπόν, για να τα πω επίσης καθαρά και για να γίνω πλήρως απεχθής σ’ αυτούς που με ακούνε, σήμερα οι εκπαιδευτικοί ασχολούνται με τις επαγγελματικές τους διεκδικήσεις, οι οικογένειες ασχολούνται με το να πάρει το παιδί ένα ‘χαρτί’ και τα παιδιά ασχολούνται με οτιδήποτε άλλο εκτός από την επένδυση των πραγμάτων που μαθαίνουν. Λοιπόν, δεν είναι δυνατόν να υπάρξει εκπαίδευση.”
Connect with us